حسین امانت
Hossein Amanat
حسین امانت
حسین امانت (زادهٔ ۱۳۲۱ خورشیدی) متولد تهران ، طراح و معمار و از بهاییان کانادایی - ایرانی است. خانوادهٔ پدرش اهل کاشان بودند و از طرف مادر نیمه همدانی - نیمه کاشانی است. حسین امانت دانشآموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است. او معمار برج آزادی است که به مناسبت یادبود جشنهای ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران و به عنوان نمادی از «ایران مدرن» و نشانی از «دروازه تمدن بزرگ» در سدهٔ بیستم ساخته شد و هم چنین آرشیتکت و طراح ساختمانهای اولیهٔ دانشگاه صنعتی شریف و بسیاری از سازههای دیگر در ایران و جهان است. پس از پروژهٔ پیروزمندانهٔ برج آزادی که تا پیش از انقلاب برج شهیاد نامیده میشد و دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف)، نظارت و سرپرستی ساخت موزه بزرگ پاسارگاد در نزدیکی آرامگاه کوروش کبیر به او واگذار شد. امانت هم چنین معمار و طراح شماری چند از مراکز صنایع دستی، مدرسه، کتابخانه و حتی یک شهرک تفریحاتی در ساحل دریای خزر بودهاست. او بعدها با گسترش کار خویش بناهایی در بیرون از کشور را نیز طراحی نمود، از آن دست، بنای سفارت ایران در شهر پکن، پایتخت جمهوری خلق چین که متمایزترین سفارتخانه ناحیه دیپلماتیک در پکن است.
از دیگر سازههای طراحی شده به دست وی میتوان به این موردها اشاره کرد:
· ساختمان ابن سینا در دانشگاه صنعتی شریف (آریامهر پیشین) در سال ۱۳۵۴
· ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (مرکز صنایع دستی پیشین)، کامل شده در سال ۱۳۶۳
· ساختمان سفارت ایران در پکن (کامل شده در سال ۱۳۶۲)
· مرکز بهاییان در ویرجینیا آمریکا
· مرکز بهاییان در تگزاس آمریکا
· ساختمان مقر بیت العدل اعظم، از ساختمانهای حول مقام اعلی، بارگاه باب در حیفا
· دارالتبلیغ بینالمللی از ساختمانهای حول قوس مقام اعلی
· محفظه آثار بهایی از ساختمانهای حول قوس مقام اعلی
· مشرقالاذکار در ساموآ
برج آزادی (شهیاد سابق)
معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و دوره اسلامی است. این بنای سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و… قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است. گفته میشود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنگ بریده و پرداخت شده به کار رفتهاست. حسین امانت میگوید: این بنا به گذشتههای درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و خیلی چیزهای دیگر سرآمد بود. من میخواستم جمع بندی خودم از اینها را در آزادی ارائه کنم تا اگر کسی از خارج میآید یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط میشود. در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکستهاست از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف میزند. رسمی سازیهایی که بین این دو قوس را پر میکند، خیلی ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفتهام. اساسا تکنیک گنبد سازی در ایران خیلی جالب است و شما در هر مسجدی که میروید، یک چیز تازهای میبینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعده مربع بنا وارد دایره گنبد شدهاند و این کار را با کمک رسمی بندیها و مقرنس کاریهای بسیار زیبا انجام دادهاند. در برج آزادی هم همین کار انجام شده. هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهار پایه خود میچرخد و ۱۶ ضلعی میشود و بالاخره به صورت یک گنبد شکل میگیرد. البته شما این گنبد را از بیرون نمیبینید، اما از داخل برج قابل مشاهدهاست. دو طبقه داخل برج، یکی بالای قوس طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور به آن میرسید. این طبقه که به عنوان نمایشگاه طراحی شده با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده. این گنبد مقرنس ایرانی را به نوع تازهای اجرا میکند و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون میزند و از بام دیده میشود که با کاشیهای فیروزهای معرق ایرانی پوشیده شدهاست. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان یک کار جدیدی در ایران بود. این بنا سنگهایی دارد که در قسمت پایین برج ۳٫۲ متر طول و ۱٫۶ متر ارتفاع دارند و کار دست سنگتراشان است. این سنگها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیدهاند و پشت آنها یک سطح خشن است که روی آن نلغزند. ولی هر سنگی کنار سنگ دیگر با یک ماده قابل انعطاف بندکشی شدهاست. چیزی شبیه به لاستیک که قابل انعطاف است.
تاریخچه برج آزادی
در ۱۳۴۵ طرح یک نماد معرف ایران بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در نهایت طرح مهندس حسین امانت، بیست و شش ساله و فارغ التحصیل دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنا در یازدهم آبان ۱۳۴۸ آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در بیست و چهارم دی ماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره برداری رسید. میدان بزرگ و بیضی شکل آزادی با اقطار ۵۰۰ و ۴۵۰ متر و وسعت ۵۰۰۰۰ متر مربع در تقاطع مهمترین معبر و مدخل غربی شهر تهران قرار گرفته است. فضای سبز آن پوشیده از بهترین گونه های گیاهی ، توسط ۴ تپه سرسبز و باغ گونه وسعت یافته است . پیش بینی آبنمایی ممتد و پلکانی در داخل و اطراف میدان و پیش بینی حوضی بزرگ در ضلع غربی برج و درختکاری در بلندی های اطراف همگی با الهام از باغ سازی ایرانی و نقش آب و آب نما در آن طراحی شده است . چمن کاری میدان آزادی و راه های اطراف آن، در نگاه از بالا شبیه سقف درونی مسجد شیخ لطف الله اصفهان است و طرح حوض های میدان هم برگرفته از حوض های باغ فین کاشان است. سطح میدان توسط گذرگاهی زیرزمینی که در ضلع شرقی برج پیش بینی شده است به معابر اطراف راه می یابد . این فضا با الهام از معماری سنتی و با توجه به شکستگی های دیواره و سقف ، هندسه و طاق بازارهای ایرانی را تداعی می نماید .در نمای این برج حدود ۲۵۰۰۰ قطعه سنگ با نزدیک به ۱۵۰۰۰ شکل متفاوت با سطوح پیچیده و قوس دار به کار رفته ، سنگ ها به کمک الگوهای مخصوص از قطعاتی بزرگ که گاهی طول آنها به ۶ متر می رسید ، تراشیده شده و تا ۴۰ سانتی متر ضخامت دارند و از آنها به عنوان قالب داعمی بتن استفاده شده است .استخوان بندی اصلی از بتن مسلح است و سنگ های سفید معدن جوشقان اصفهان آن را می پوشاند . کارهی اصلی سنگ از استخراج تا نصب به عهده سنگ کاران با ذوق کشورمان بوده است .درب های ورودی اصلی از انواع سنگ گرانیت همدان « سنگ خارا » ساخته شده و حدود هفت تن وزن دارد ، و همچنین سنگ های کف و آب نماها و … از کردستان استخراج شده که نشان دهنده غنای معادن ایران می باشد .پایه های اصلی بنا مستطیل پایه به ابعاد ۴۲× ۶۲ متر استوار شده اند و با هندسه ای بدیع به ترتیبی پیچ می خورند که استواری قوس طاق اصلی را در محور اصلی بر پایه ها ممکن می سازند .نمای ضلع شرقی و غربی طاق بزرگی است با الهام از طاق کسری و منحنی قوس طاق های ساسانی که معماری ایران باستان را تداعی می کند .بر فراز قوس ساسانی ، قوس شکسته محراب گونه ای که سطح آن با طرح « پر طاووسی و کاشی کاری معرق » شکل گرفته تعبیه شده که با هندسه مخصوص ، به طاق باستانی منتهی می گردد ، که این طرح و نمای ضلع شمالی و جنوبی یاد آور معماری دوران اسلامی نیز می باشد . پیشانی بنا معرف برج های قدیم ایران با سر برجی های دوران سلجوقی و غزنوی و برج و باروهای بناهای ایرانی است ، و در چهار سوی نمای برج شیارهای آبی معرق که به طرز عمودی قرار گرفته ، کشیدگی قامت و زیبایی آن را دو چندان نموده است .برج دارای سه طبقه است ؛ طبقه اول در ارتفاع ۲۳ متر و طبقه دوم در ۳۳ متر واقع شده که چگونگی معماری داخل برج ، فضا سازی و طرح هایی زیبا از دیواره ها و سقف با سبک های معماری سنتی و مدرن را به تماشا می گذارند و در مواقعی از فضای طبقات به عنوان نمایشگاه استفاده می گردد .در طبقه سوم که به بام برج منتهی می گردد ، شیار و دریچه هایی با طرح لانه زنبوری برای نظاره بازدید کنندگان از دورنمای شهر تهران پیش بینی گردیده . وجود گنبدی با کاشی کاری معرق که خود معرف ذوق و هنر کاشی کاران ایرانی نیز است ، از دیگر ویژگی های آن می باشد .این بنای سه طبقه چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان دارد. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و … قرار دارد. ارتفاع از سطح میدان ۴۵ متر ، طول بنا ۶۳ متر ، عرض بنا ۴۲ متر و ارتفاع قوس اصلی ۲۱ متر می باشد .در قسمت تشریفات این بنا ، نگارگری نقوش تاریخی به صورت برجسته بر روی دیواره های آن صورت گرفته است که این نوع تصویر نگاری با بتن سفید در این سالن و در دیواره های طبقه دوم برج برای اولین بار در کشور اجرا شد . بعضی از دیواره های بتنی بنا بصورت نمادین با کلنگ خراشیده شده بودند. ( معماران عزیز خوب می دانند که خراشیدن سطح بتن برای اینکه سطح تماس بتن با چیزی که قرار است بر روی آن نصب شود ، افزایش یابد ، روشی معمول است .)
ساختمان دانشکده ابن سینا دانشگاه صنعتی شریف